Patryk Pilich Kancelaria Radcy Prawnego » Zarzut potrącenia kar umownych w procesie o zapłatę

Zarzut potrącenia kar umownych w procesie o zapłatę.

Przed Sądem Rejonowym Gdańsk-Północ w Gdańsku toczy się aktualnie postępowanie o zapłatę wynagrodzenia przeciwko Wykonawcy robót budowlanych, w którym Kancelaria występuje jako pełnomocnik powoda - Podwykonawcy.

Po przystąpieniu do postępowania w charakterze pełnomocnika koniecznym było odniesienie się do podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia nienależycie naliczonych kar umownych stronie powodowej. W praktyce częstym zabiegiem pozwanych w sprawach o zapłatę umówionego wynagrodzenia jest naliczanie nieuzasadnionych kar umownych drugiej stronie umowy i zgłaszanie zarzutu potrącenia w tym zakresie w ramach procesu sądowego celem uniknięcia zapłaty.

Jak sobie poradzić z takim działaniem strony przeciwnej oraz jakie kroki podjąć w celu obrony swych praw? Wyjaśniam w poniższym artykule.

W pierwszej kolejności wyjaśnijmy co to jest kara umowna?

Kara umowna to nic innego jak zastrzeżenie zawarte w treści umowy, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej.

Kara umowna:

musi mieć postać pieniężną,
musi być zastrzeżona w umowie co do wysokości lub w sposób umożliwiający jej wyliczenie,
należy się wierzycielowi bez względu na wysokość poniesionej szkody,
może być miarkowana jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane lub została zastrzeżona w sposób rażąco zawyżony.

Zgodnie z ujednoliconą linią orzeczniczą oraz poglądami przedstawicieli doktryny wierzyciel, który występuje z roszczeniem o zapłatę zastrzeżonej kary umownej, powinien udowodnić istnienie oraz treść stosunku zobowiązaniowego, a także wskazać ważne zastrzeżenie kary umownej. Ponadto wymagane jest wykazanie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, na wypadek którego karę zastrzeżono.

A jak wygląda sytuacja, w której zastrzeżona kara umowna stanowi przedmiot zarzutu potrącenia wierzytelności przez stronę pozwaną o zapłatę ?

Potrącenie jest możliwe, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności może zostać złożone drugiej stronie w postępowaniu, co wówczas będzie stanowiło zarzut procesowy. Wskutek ważnego potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Jeżeli zarzut potrącenia kary umownej zostanie podniesiony przez stronę pozwaną w procesie, w którym dochodzimy zapłaty wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy istotnym jest, aby w szczególności zwrócić uwagę na to:

czy termin zapłaty kary umownej został zastrzeżony w umowie a jeżeli nie, to czy zostaliśmy wcześniej wezwani przez przeciwnika procesowego do zapłaty kary umownej?

Należy pamiętać, że dla skutecznego potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej, której termin spełnienia świadczenia nie został zastrzeżony konieczne jest uprzednie wezwanie dłużnika do zapłaty ww. kary umownej.

W dniu 5 listopada 2014 r. zapadła bardzo ważna dla uczestników inwestycji budowlanych uchwała Sądu Najwyższego wydana w sprawie o sygn. akt: III CZP 76/14 w przedmiocie warunku skutecznego potrącenia kary umownej, której termin zapłaty nie został przewidziany w umowie. Podstawą podjęcia wskazanej uchwały było przedstawienie Sądowi Najwyższemu przez Sąd Apelacyjny zagadnienia prawnego „Czy warunkiem koniecznym dla skutecznego potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej, której termin spełnienia świadczenia nie został zastrzeżony (art. 498 § 1 kc) jest wcześniejsze wezwanie dłużnika do zapłaty tej kary (art. 455 kc)?”. Sąd podjął w powyższym przedmiocie uchwałę mającą moc zasady prawnej, zgodnie z którą takie wezwanie jest konieczne.

czy umowne zastrzeżenie kary umownej jest ważne, tj. czy kara została zastrzeżona w odniesieniu do zobowiązania niepieniężnego oraz wyrażona w konkretnej kwocie lub sposób dający możliwość jej wyliczenia (np. procentowo)?
czy kara umowna została naliczona w sposób uzasadniony, tj. czy faktycznie doszło po naszej stronie do wskazywanego naruszenia umowy?
czy kara nie została zastrzeżona w sposób rażąco wygórowany?
czy karami za te same naruszenia nie obciążono również innych podwykonawców realizujących inwestycję?
czy zarzut potrącenia zgłoszono w odpowiednim terminie przewidzianym przez przepisy?
czy zarzut potrącenia podniesiono w piśmie procesowym?

Z powyższego wynika, że potrącenie kar umownych przez pozwanego w procesie może wiązać się z koniecznością podjęcia obrony w zakresie wszystkich wyżej wymienionych okoliczności i podniesienia stosownej argumentacji prawnej dostosowanej indywidualnie do danego stanu faktycznego.

radca prawny

Patryk Pilich