Patryk Pilich Kancelaria Radcy Prawnego

Zabezpieczenie umowy z kontrahentem

Praktycznie każdy przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą zawiera ze swoimi kontrahentami umowy w sposób mniej lub bardziej sformalizowany. Sam fakt zawarcia nawet pisemnej, szczegółowej umowy, nie przesądza o możliwości jej realnego wykonania w przypadku pojawienia się pierwszych problemów. W artykule przytoczę typowe sposoby zabezpieczenia wykonania zawieranych umów, które każdy przedsiębiorca powinien stosować w celu skutecznego zabezpieczenia swoich interesów.

Kara umowna

Kara umowna jest jednym z najczęściej spotykanych sposobów zabezpieczenia umów w obrocie gospodarczym. Podstawą do zastosowania kary umownej jest art. 483 §1 k.c., który to umożliwia zastrzeżenie w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Z powyższego wynika, że kara może zabezpieczyć jedynie zobowiązania niepieniężne np. wykonanie określonych prac do danego dnia. Należy zauważyć, że nie można stosować kar umownych w celu zabezpieczenia zobowiązań pieniężnych, a to np. ustalenia kary umownej na wypadek opóźnienia w płatności.

Zaletą zastosowania kary umownej jest ułatwienie w dochodzeniu roszczeń, gdyż w sądzie wystarczy wykazać, że druga strona nie wykonała zobowiązania w sposób należyty, a także zmotywowanie drugiej strony do prawidłowego wykonywania zawartej umowy. Dodatkowo w ramach umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami istnieje dość spora możliwość ustalenia wysokości kary umownej, która to zabezpieczy interesy obu stron. Należy jednak pamiętać, iż Sąd może miarkować karę umowną, która jest wygórowana. Ponadto, jeżeli poniesiona przez nas szkoda przekracza wysokość ustalonej kary umownej możemy dochodzić „nadwyżki” jedynie w sytuacji, gdy tak postanowiliśmy w umowie.

Dla przedsiębiorcy, który umieszcza w umowie postanowienia dotyczące kar umownych istotne znaczenie ma:

- określenie katalogu roszczeń za który będzie ona należna,

- ustalenie kar w odpowiedniej wysokości,

- zawarcie postanowienia o możliwości dochodzenia szkody przenoszącej wartość ustalonej kary lub zrezygnowania z takiego postanowienia w przypadku, gdy to my możemy być stroną narażoną na jej zapłatę.

Weksel

Kolejną formą zabezpieczenia umowy jest weksel. Wiele osób czytając o wekslu może domniemywać, że ta forma zabezpieczenia zarezerwowana jest dla czynności bankowych lub była stosowana jedynie w przeszłości. Nic bardziej mylnego. Weksel nadal jest popularną formą zabezpieczenia wykonania umów. Przyczyną tego stanu rzeczy jest m.in. fakt, iż należności z weksla dochodzimy w postępowaniu nakazowym. Postępowanie to charakteryzuje się niższymi kosztami (1/4 opłaty należnej od pozwu), szybkością wydania nakazu zapłaty, charakteru tak wydanego weksla (natychmiastowa wykonalność). Co więcej, dłużnik który nie zgadza się z wystawionym nakazem zapłaty, w przypadku wniesienia zarzutów do nakazu zapłaty będzie musiał uiścić pozostałe ¾ opłaty należnej od pozwu, co w wielu sytuacjach zniechęca go do podejmowania działań w toku postępowania.

Należy jednak mieć na uwadze, iż weksel jest dokumentem sformalizowanym i wszelkie błędy w jego treści lub formie mogą skutkować uznaniem go za nieważny.

Hipoteka

Inną formą zabezpieczenia umów jest ustanowienie hipoteki na nieruchomości dłużnika. Ustanowienie hipoteki jest formą zabezpieczenia bardziej skomplikowaną niż wskazane wcześniej, stąd często ma ona zastosowanie do umów o znacznej wartości. W przypadku zawarcia umowy o znacznej wartości celowym jest zabezpieczenie się na nieruchomości dłużnika poprzez wpis hipoteki, gdyż w ten sposób będziemy mogli prowadzić egzekucję z nieruchomości korzystając z pierwszeństwa zaspokojenia. Przykładowo, jeżeli dłużnik ma już wierzycieli egzekwujących w kwocie 1 mln złotych, a wartość nieruchomości szacujemy na 500 tyś. złotych, to nasze roszczenie zostanie zaspokojone w całości (o ile jesteśmy wpisani z hipoteką na pierwszym miejscu). Nieruchomość jest majątkiem rejestrowanym, stąd dużo łatwiej uzyskać nam realne zabezpieczenie, gdyż zawsze po wpisie hipoteki będziemy korzystali z pierwszeństwa w egzekucji.

Poręczenie

Często stosowanym sposobem zabezpieczenia umowy jest poręczenie. Poręczyciel zobowiązuje się do wykonania zobowiązania umownego w przypadku, gdy strona z którą zawieramy umowę sama go nie wykona. Poręczenie nabiera szczególnego znaczenia przy umowach zawieranych przez spółki kapitałowe, gdy np. członek zarządu lub wspólnik poręczy za zaciągane zobowiązanie swoim majątkiem. Takie zabezpieczenie umożliwi nam np. w przypadku ogłoszenia upadłości przez spółkę egzekwowanie roszczenia z majątku osobistego członka zarządu lub wspólnika.

Zastaw

Kolejną formą zabezpieczenia umowy może być ustanowienie zastawu. Co do zasady, zastaw może być ustanowiony na rzeczy ruchomej lub prawie. Gdy dłużnik nie wywiąże się ze swojego zobowiązania, możemy doprowadzić do sprzedaży rzeczy np. naczepy na której ustanowiliśmy zastaw. Korzyściami z ustanowienia zastawu są:

- możliwość zaspokojenia się z rzeczy lub prawa bez względu na to, czyją stała się własnością,

- uzyskanie pierwszeństwa w egzekucji przed innymi niezabezpieczonymi wierzycielami.

Szczególną formą jest ustanowienie zastawu rejestrowego, który to może zostać ustanowiony na podstawie umowy zastawniczej, która to następnie zostanie wpisana w rejestrze zastawów prowadzonym przez odpowiedni sąd. Zastaw rejestrowy korzysta z pierwszeństwa w przypadku zbiegu zastawów, co ma niebagatelne znaczenie w niektórych branżach np. transportowej, gdzie przedsiębiorcy ustanawiają wiele zastawów na posiadanym taborze.

Dobrowolne poddanie się egzekucji

Ostatnim z popularnych sposobów zabezpieczenia umów jest instytucja dobrowolnego poddania się egzekucji przez dłużnika. Strona umowy poddaje się egzekucji w akcie notarialnym. W takiej sytuacji, wierzyciel w przypadku niespełniania przez stronę zobowiązań umownych może skierować egzekucję do komornika bez przeprowadzania postępowania sądowego. Wierzyciel musi jedynie uzyskać klauzulę wykonalności na akt notarialny. Rozwiązanie takie jest często stosowane przy tzw. najmie okazjonalnym, które to zyskuje w ostatnim czasie na popularności. W oświadczeniu o dobrowolnym poddaniu się egzekucji obligatoryjnie musimy: wskazać strony umowy, określić świadczenie tj. do czego zobowiązuje się druga strona, wskazać zdarzenie, z którego wynika konieczność wykonania obowiązku oraz termin, w jakim wierzyciel może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności.

Podsumowanie

Prowadząc działalność gospodarczą musimy myśleć przede wszystkim o sytuacjach, które mogą powstać gdy współpraca z drugą stroną nie będzie układała się tak jakbyśmy sobie tego życzyli. Powyższe sposoby zabezpieczenia umowy mogą zdecydowanie zwiększyć szanse na prawidłowe wykonanie umowy przez kontrahenta, a po pojawieniu się już problemów realnie zabezpieczyć majątek na zaspokojenie naszych roszczeń. Każdy ze wskazanych sposobów zabezpieczeń ma swoje zalety jak i wady. Stosując daną formę zabezpieczenia musimy mieć na uwadze specyfikę zawieranych umów, branży w której operujemy, a także sytuacji majątkowej strony. Należy pamiętać, że dobra umowa, to taka która pozwoli nam zabezpieczyć nasze interesy nie tylko „na papierze”, ale w sposób realny i skuteczny.

radca prawny

Patryk Pilich

Zabezpieczenia umów