Patryk Pilich Kancelaria Radcy Prawnego » Odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Nie każdy sprawując funkcję członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zdaje sobie sprawę z zasad odpowiedzialności, jaką ponosi zarząd za zobowiązania tejże spółki. Powszechnie wiadomo, że wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. Wśród członków zarządu niestety nadal często pokutuje mylne wyobrażenie, że w przypadku kłopotów finansowych spółki, ich majątek osobisty jest także bezpieczny. Coraz częściej w procesach sądowych po stronie pozwanej, wskazywanej jako odpowiedzialnej za zobowiązanie spółki występują członkowie jej zarządu.

Kiedy członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania spółki z o.o.?

Co do zasady członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja prowadzona przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.

Przesłankami odpowiedzialności jest zatem:

1. istniejące zobowiązanie spółki w stosunku do wierzyciela,

2. bezskuteczna egzekucja wobec spółki.

O istniejącym zobowiązaniu spółki mówimy wówczas, jeżeli:

jest ono stwierdzone tytułem egzekucyjnym wydanym w stosunku do spółki na rzecz wierzyciela, w czasie gdy pozwany członek zarządu pełnił swoją funkcję lub później (tak SN m.in. w uchwałach: z 17.02.2011 r., III CZP 129/10, LEX nr 700686; z 19.11.2008 r.,III CZP 94/08, OSNC 2009/10, poz. 135).
wierzytelność została wciągnięta na listę wierzytelności, wówczas za tytuł egzekucyjny uznaje się wyciąg z zatwierdzonej w postępowaniu upadłościowym listy wierzytelności (wyroki SN: z 25.08.2016 r., V CSK 699/15, LEX nr 2135821, oraz z 25.09.2014 r., II CSK 790/13, LEX nr 1506784).

O bezskuteczności egzekucji wobec spółki, która aktualizuje odpowiedzialność członka zarządu mówimy najczęściej wówczas, gdy postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko spółce okazało się bezskuteczne z uwagi na brak majątku i spółki i wskutek powyższego umorzone.

W orzecznictwie wskazuje się jednolicie, że ustalenie tej przesłanki może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu (tak SN m.in. w wyrokach: z 25.03.2015 r., II CSK 402/14, LEX nr 1657663; z 26.01.2012 r., I PK 78/11, OSNP 2013/1–2, poz. 4; z 16.11.2011 r.,V CSK 515/10, LEX nr 1108523), przykładowo:

postanowienie o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenie postępowania upadłościowego z tego powodu, że majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
dowód stwierdzający zakończenie postępowania upadłościowego, które nie doprowadziło do zaspokojenia wierzyciela;
stwierdzenie, że egzekucja wszczęta na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego lub ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji kierowana do całego majątku spółki na wniosek osoby dochodzącej należności od członków zarządu lub innej osoby nie skutkowała zaspokojeniem wierzyciela,
niewyjawienie majątku spółki w trybie art. 913 i n. k.p.c.;
wykazanie dysproporcji między majątkiem dłużnika a wysokością jego zadłużenia na podstawie wykazu majątku dłużnika sporządzonego w postępowaniu o wyjawienie majątku;
bilans spółki wskazujący na to, że majątek spółki nie wystarcza na pokrycie wierzytelności przysługującej osobie dochodzącej roszczenia od członków zarządu spółki (tak SN m.in. w wyrokach z: 7.07.2005 r., V CK 19/05, LEX nr 180919; z 9.05.2008 r., III CSK 364/07, LEX nr 490434; z 19.06.2009 r., V CSK 460/08, LEX nr 584780; z 16.11.2011 r., V CSK 515/10, LEX nr 1108523).

Czy odpowiedzialność na zasadzie art. 299 k.s.h ponosi członek zarządu, który jest jednocześnie wspólnikiem sp. z o.o.?

W sytuacji, w której członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie jest on zwolniony z odpowiedzialności na podstawie art. 299 § 1 przez normę zawartą w art. 151 § 4, stanowiącą, że wspólnik nie odpowiada za zobowiązania (wyrok z 14.02.2003 r.,IV CKN 1779/00, w którym Sąd Najwyższy trafnie orzekł, że przepis art. 151 § 4 k.s.h. nie wyłącza przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. odpowiedzialności w stosunku do członków zarządu, będących zarazem wspólnikami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością).

Za jaki rodzaj zobowiązań odpowiadają członkowie zarządu spółki z o.o.?

Zakresem odpowiedzialności członków zarządu spółki objęte są wszelkie zobowiązania spółki, tj. zarówno prywatnoprawne (wynikające najczęściej z umów), jak również publicznoprawne. Poza kwotą należności głównej zobowiązania, odpowiedzialnością członków zarządu na podstawi art. 299 k.s.h. objęte są także odsetki i koszty procesu zasądzone w tytule egzekucyjnym wydanym przeciwko spółce, a także koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji wobec spółki.

Należy również wskazać, że dochodzenie roszczeń na podstawie art. 299 k.s.h. od członka zarządu jest o tyle uproszczone, iż wierzyciel nie musi wykazywać wysokości szkody w przypadku dysponowania wyrokiem lub wyciągiem z listy wierzytelności przeciwko spółce. Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 marca 2016 r., sygn. akt I CSK 68/15 wskazując, iż: „Wierzyciel, który nie uzyskał zaspokojenia swojej należności od spółki, nie musi dowodzić wysokości doznanej wskutek tego szkody, wystarczy, że przedłoży tytuł egzekucyjny stwierdzający zobowiązanie spółki istniejące w czasie pełnienia przez pozwanego funkcji członka zarządu i wykaże, że egzekucja wobec spółki okazuje się bezskuteczna.”

Za jakie zobowiązania odpowiadają członkowie zarządu spółki z o.o.?

Do zaistnienia odpowiedzialności na podstawie art. 299 k.s.h. konieczne jest istnienie zobowiązania w czasie, kiedy osoba pełniła funkcję członka zarządu. Istotne znaczenie z perspektywy odpowiedzialności członków zarządu ma okoliczność, iż odpowiedzialność ta istnieje od dnia powstania zobowiązania, a nie wyłącznie od dnia wymagalności. Roszczenie wierzyciela spółki może stać się wymagalne dopiero po ustąpieniu członka zarządu ze sprawowanej funkcji w spółce, lecz zostało „zaciągnięte” w trakcie trwania jego kadencji.

Przykładowo, członek zarządu zawarł umowę pożyczki dnia 10 lipca 2019 r., z terminem zapłaty określonym na dzień 30 czerwca 2021 r. Następnie, zakończył sprawowanie funkcji członka zarządu dnia 15 marca 2021 r. Będzie on odpowiadał za powstały dług, gdyż roszczenie powstało w czasie, gdy był on członkiem zarządu spółki niezależnie od daty wymagalności roszczenia. Co więcej, kolejno powołany członek zarządu również będzie odpowiadał za powstałe zadłużenie.
W uproszczeniu można przyjąć, że każdy kolejny członek zarządu wstępując do spółki musi liczyć się z faktem, iż od razu „dziedziczy” zadłużenie powstałe przez poprzedników przy spełnieniu warunków odpowiedzialności z art. 299 k.s.h.

Co powinien zrobić członek zarządu, aby uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o.?

Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności za zobowiązania spółki jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Właściwy czas w rozumieniu art. 299 § 1 k.s.h. to nie później niż 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, czyli niewypłacalność. Niewypłacalność zachodzi, gdy spółka utraciła zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych przez okres przekraczający 3 miesiące lub gdy zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jej majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.

Podsumowując powyższe rozważania wskazać należy, że roszczenia kierowane przeciwko członkom zarządu spółek na podstawie art. 299 k.s.h. są coraz bardziej popularną formą odzyskiwania długów przez wierzycieli. W większości spraw sądowych przeciwko członkom zarządu spółek trudno jest wykazać byłym lub aktualnym członkom zarządu przesłanki wyłączające odpowiedzialność za zobowiązania spółki. W toczących się procesach, to właśnie na członkach zarządu ciąży wykazanie ich zaistnienia, co często jest znacznie utrudnione np. z uwagi na brak dokumentacji finansowej spółki. Jeżeli członek zarządu złożył wniosek o ogłoszenie upadłości spółki, to i tak w toku procesu będzie musiał wykazać, że wniosek został złożony w ustawowym terminie. W takiej sytuacji środkiem dowodowym, którym możemy wykazywać terminowość złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest sporządzenie opinii przez biegłego sądowego. Niestety, sporządzenie opinii przez biegłego kosztuje nawet powyżej 5.000 zł, które trzeba będzie uiścić w toku procesu.

radca prawny

Patryk Pilich